Việt Nam có một hệ sinh thái phong phú với vô số loài động vật và côn trùng khác nhau, trong đó loài kiến là một trong những nhóm động vật phổ biến và quen thuộc nhất. Kiến không chỉ xuất hiện trong tự nhiên mà còn sống gần gũi với con người, chúng thường được tìm thấy trong vườn, khuôn viên nhà ở, hay thậm chí trong những khu rừng nhiệt đới. Mỗi loài kiến đều có những đặc điểm và vai trò sinh thái riêng biệt, góp phần duy trì sự cân bằng trong hệ sinh thái.
Dưới đây là top 7 loài kiến thường gặp tại Việt Nam mà bạn có thể dễ dàng nhận diện.
1. Kiến đen (Formica rufa)
Kiến đen là một loài kiến rất phổ biến tại Việt Nam, chúng thường sống thành các tổ lớn trong đất, dưới các tảng đá hoặc trong những thân cây mục. Kiến đen có màu đen bóng và kích thước nhỏ, chúng thường đi theo đàn để kiếm ăn và bảo vệ tổ. Loài kiến này có thói quen đi theo đường mòn và đóng vai trò quan trọng trong việc phân hủy chất hữu cơ trong môi trường, giúp tái chế các chất dinh dưỡng.
2. Kiến vàng (Oecophylla smaragdina)
Kiến vàng là loài kiến nổi tiếng với khả năng xây dựng tổ trong các cây cao bằng cách kết nối các lá cây lại với nhau. Đây là loài kiến đặc biệt nổi bật ở các khu vực nhiệt đới và có mặt nhiều ở Việt Nam. Kiến vàng rất mạnh mẽ và có thể tấn công kẻ thù bằng cách hợp sức cùng đồng loại. Mặc dù chúng có thể gây vết đốt đau nhưng kiến vàng lại đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sâu bệnh cho cây cối, giúp bảo vệ mùa màng.
3. Kiến lửa (Solenopsis invicta)
Kiến lửa, với tên gọi này, không phải chỉ bởi màu sắc của chúng mà còn vì vết đốt của chúng gây ra cảm giác nóng rát, như bị bỏng. Loài kiến này có màu đỏ đặc trưng và thường tìm kiếm thức ăn trong môi trường đất, khu vườn, hoặc ngay trong các khu dân cư. Kiến lửa thường tấn công một cách đồng loạt và có thể gây hại cho sức khỏe con người, đặc biệt đối với những người có cơ địa dị ứng.
4. Kiến trinh sát (Pheidole megacephala)
Kiến trinh sát là loài kiến có một đặc điểm nổi bật: các con lính có đầu lớn hơn hẳn so với những con bình thường trong đàn. Loài kiến này có màu nâu vàng và có mặt rộng rãi tại các khu vực nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Kiến trinh sát hoạt động theo một hệ thống phân cấp rõ ràng, với một số con chịu trách nhiệm tìm thức ăn, trong khi những con khác bảo vệ tổ. Loài này khá nhạy bén và thường tấn công những kẻ xâm nhập vào tổ của chúng.
5. Kiến mọt (Camponotus spp.)
Kiến mọt có kích thước lớn, thân hình đồ sộ và có màu đen hoặc đỏ nâu. Chúng thường sống trong các khu rừng rậm hoặc dưới các tảng đá lớn. Kiến mọt là loài kiến có khả năng phát triển mạnh mẽ ở những khu vực có nguồn thực phẩm phong phú, và chúng thường được biết đến với khả năng “đục khoét” các vật liệu hữu cơ như gỗ và lá cây để xây dựng tổ. Ngoài ra, kiến mọt còn có thể tấn công các loài côn trùng khác, góp phần duy trì sự cân bằng sinh thái.
6. Kiến hạt (Messor spp.)
Kiến hạt là loài kiến khá dễ nhận diện nhờ vào hành vi thu thập hạt giống để làm thức ăn cho tổ. Loài này sống thành các tổ lớn dưới mặt đất và thường di chuyển trong các đàn lớn. Kiến hạt có màu nâu đen và rất siêng năng trong việc thu gom hạt từ các cây cối, góp phần vào việc phát tán hạt giống, giúp cây cối sinh sôi nảy nở.
7. Kiến mối (Odontomachus spp.)
Kiến mối là loài kiến có thể được tìm thấy trong những khu vực đất mềm, đặc biệt là trong các khu vườn hoặc rừng mưa nhiệt đới. Điểm đặc biệt của loài kiến này là bộ hàm cực kỳ mạnh mẽ, có thể sử dụng để cắt đứt các sợi dây hoặc các vật thể khác trong môi trường xung quanh. Kiến mối khá hung dữ và thường tấn công những kẻ xâm nhập bằng cách sử dụng bộ hàm của chúng. Tuy nhiên, chúng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phân hủy chất hữu cơ và duy trì sự cân bằng sinh học.
Nhìn chung, kiến không chỉ là loài côn trùng nhỏ bé mà còn mang lại nhiều giá trị trong hệ sinh thái. Chúng giúp duy trì sự cân bằng tự nhiên bằng cách kiểm soát sâu bệnh, phân hủy chất hữu cơ và thậm chí hỗ trợ trong việc phát tán hạt giống. Mặc dù có những loài kiến có thể gây khó chịu cho con người, nhưng không thể phủ nhận rằng vai trò của chúng trong thiên nhiên là vô cùng quan trọng.
